مقدمه
مردم شناسان و محققان مردم شناسی فرهنگی <ائنولوژی> جملگی بر این عقدیه اند که استقلال و حیثت هر جامعه، به علایق و ایمان به آب و خاک و فرهنگ مادی و معنوی سرزمین خود بستگی دارد. بنابراین اجتماعات بشر هستی خود را مدیون حرکات و رفتار متقابل افراد و تشکیلات اجتماعی می باشند. بطوریکه می دانیم هیچ جامعه بشری عاری از فرهنگ نیست، بلکه فرهنگ هر قوم هر قدر ساده باشد دارای یک سلسله ارزش های مادی و معنوی می باشد.
بسیاری از سیاستهای استعماری کوشیدند که در مستعمرات خود با حس میهن پرستی و دلبستگی به قومیت، سنن، آداب و رسوم ملتها را دگرگون نمایند و آنان را از مظاهر مادی و معنوی خود بیگانه سازند و به استعمارشان بکشانند و در این راه نمی توانند پیشرفتی حاصل کنند، مگر فرهنگ را که در قالب مادی و معنوی خلاصه می شود، تخریب نمایند و قالب های فرهنگی خود را جایگزین سازند.
وضعیت جغرافیایی و طرز معیشت در ترکمن چای
ادامه مطلب ...اسپریس پویانما در حال ساخت بازی اول شخصی دیگر به نام ترکمنچای است . این بازی در ۱۱ مرحله طراحی شده است .
داستان بازی در دوره قاجاریه در زمان حمله روسها به خاکهای ایران نگارش شده است. که در آن به مبارزات مردمی و عباس میرزا ولیعهد توجه خاصی گردیده است .
بعد از میرمهنا بازی رایانه ای “ترکمنچای” به عنوان دیگر بازی با موضوع ملی با ریشه تاریخی می باشد.
در این بازی رایانه ای که موضوع مبازرات عباس میرزا و مردم آذربایجان علیه نیروهای تزاری روس را روایت میکند.
بازی به زبانهای فارسی , ترکی , ارمنی , انگلیسی , روسی , آلمانی و فرانسه به زودی عرضه میگردد.
ویژگیهای بازی “ترکمنچای” را در مکانیک ها و گیم پلی های جدید و تنوع سلاح ها همچنین بهبود صحنه های سینمائی و بهینه کردن روند بازی از مزیت های این بازی ایرانی است.
بازی اکشن ترکمانچای با هدف بررسی ویژگی های عهدنامه ترکمانچای در پنجمین نمایشگاه بین المللی رسانه های دیجیتال که در تاریخ 14 تا 23 مهر در نمایشگاه مصلی بر برگذار شد ،برای اولین بار رونمایی شد .
مرتضی رضایی مجری طرح در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران، گفت:
"این بازی برای اولین بار به این سبک تاریخی طراحی شده است و بسیار متفاوت تر از بازی میر مهنا است،این بازی در فضاهای متفاوت در جنوب ایران، در زمان حمله روسها به جنوب ایران طراحی شده و برای گروه سنی بالای 12 سال ارائه شده است،هدف از طراحی این بازی، بیان و بررسی تاریخ در زمان عهدنامه ترکمانچای و آشنایی کودکان ایرانی با تاریخ ایران و مسائل آن است،اول شخص بازی، عباس میرزا است که در 11 مرحله ماجراهایی را درپی دارد".
پیشتر آقای رضایی برای اولین بار در برنامه ی جمع ما و با موضوع " قهرمانان کودکان " که از شبکه ی دو پخش شد ، در جواب یکی از سوالها بازی ترکمنچای را رسما ً تایید کرد ، در این برنامه محمد بی طرف، قائم مقام بنیاد ملی بازی های رایانه ای نیز دعوت شده بودند.
هنوز زمان توزیع رسمی ،این بازی ملی وطنی عنوان نشده است .
شرکت اسپریس پویا نما در زمینه ی شبیه سازها - انیمشن - بازی رایانه ای در تهران فعالیت دارد ، این شرکت با در اختیار داشتن وگردآوری متخصصان برنامه نویسی، گرافیک و انیمیشن در سطوح کارشناسی و همکاری برخی از اساتید برجسته در این مدت توانسته کارهای خوبی را انجام دهد .
اطلاعات تفکیکی بخشهای شهرستان میانه
| کل | ترکمنچای | کاغذکنان | کندوان | مرکزی | نام بخش |
| 5578 | 1052 | 1111 | 1244 | 2170 | وسعت |
| 353 | 57 | 74 | 88 | 134 | آبادی ساکن |
| 50 | 8 | 7 | 9 | 26 | آبادی خالی |
| 403 | 65 | 81 | 97 | 160 | کل آبادی ها |
جدول بخشها ، شهرها ، دهستانها و آبادی های شهرستان میانه
| آبادی های وابسته | دهستان | بخش |
| آبک ، آغچا دربند ، آغورن ، بیگ بولاغی ، پورسوقلو ، شور تزه کند ، جعفرآباد ، قارلانقو حاصار ، خطب ، داش بولاق ، داش کسن ، سیه کمر ، قیزیلجا قیشلاغی ، گوللوجه اسلام ، قارامانلی ، قورقان ، شورجا قاسیم ، قاسیم دره ، قزولی ، قاراجا قایا ، قالاجیق الفلو ، قیلیچجی ، گونلی | اوچ تپه شرقی(پورسوقلو) | مرکزی (میانه) |
| آچاچی ، آغچا قیشلاق ، ارباط ، اسلام آباد ، گلن گئدر ، دیزگوین ، سبیز ، شهیدلی ، فرهی ، قواق عمیلر ، کوللوجه خالصه ، گرده لاین | قافلانکوه غربی(آچاچی) | |
| آغجا مشهد ، اؤرتولو ، ایده لی ، بوداق بیگ ، چای تالوار ، کرمه ، خان یوردو ، زرده ملیک ، زرنق ، سوموکلو ، طوق ، آغیل ، قاراجا ، قارا بولاق ، قارا زیارت ، داغ یئنگ آباد ، یئددی بولاق ، گوللوجه یئددی بولاق ، قیویرجاق ، کنگاور ، کولا ، گلبوس | کوله بوز شرقی(چولاقلی) | |
| آغ توره ، آغ دره ، آلله داد ، باشماق ، تالوار بولاغی ، تئلیم کندی ، چیخمیز ، خلفه کمال ، درین دره ، دمیرچی ، دوزنه ، زیریشلی ، عجمی کوله بوز ، قواق (آش.) ، قواق (یوخ.) ، کریم آباد | کوله بوز غربی(باشماق) | |
| شیخ درآباد ، امیرآباد ، کورکچی ، چای یئنگ آباد | شیخ درآباد(شیخ درآباد) | |
| ارس ، بولانلیق ،حلاج (آش.ـ یوخ.) ، دادلی ، ساری کند ، شوکورچو ، توغای ، قاللیجا ، قارا آور ، قویجاق ، قویلار ، کهریز ، گؤبرچینلی | قیزیل اوزن(قویجاق) | |
| باتلاق ، پاورس ، حسن خانی باغی ، دول قیشلاغی ، کوهبان ، گاوانی ، وهیل ، داوند ، ولیین ، هشی آباد ، اوستور ، امیرآباد ، داغ دره سی ، برنلیق (آش. ـ یوخ.) ، بنیادآباد ، بیرون ، خوبستان ، تازه کند دیوانلیق ، توپ قارا ، چیتاب آغا کریم ، چیتاب حسین خان ، چیرکینلی ، دؤرد ائولی ، خلفه باغی ، قارلانقوی مامان ، دوره داشی ، زیناری ، ساوج بولاق ، علی قیشلاغی ، وگنده ، همپا ، مامان ،گوندوغدو،وردوق،کوهستانق ، میروشین ، یئنگی کند ، یئله قارشی | گرمه جنوبی(گوندوغدو) | |
آت دره سی ، اؤرنجک ، ترکمنچای ، خواجه غیاث ، سلطان احمدلی ، کرده ده ، کوسالار (آش. ـ یوخ.) ، ورزقان | بروانان مرکزی(ترکمنچای) | ترکمنچای (ترکمنچای) |
| سوما(آش. ـ یوخ.) ، ایشنار، برزلیق ، بلوکان، چوپوقلو، چاناق بولاق ، حامسی ، دستجرد ، قارا تپه ، قیشلاق برزلیق ، گاوینه رود ، ورنکئش ، نودالیق | بروانان شرقی(سوما یوخ.) | |
| غریب دوست ، یئنگجه ، گؤی دره ، آلا تیمور ، باشسیز ، بالسین شریف آباد ، بجوان ، بقرآباد ، بولفه تیمور ، شیخ احمدلی ، ملاحاجی ، کلهر ، بیجرلی ، تندیرلی ، جئیران بولاق ، سانیان (آش.) ، سرخه گاو ، سئوینج (آش. ـ یوخ.) ، یالقوز آغاج ، مهمان دوست ، قاراجا قایا | بروانان غربی(غریب دوست) | |
| شیخ صفی ، خاتون آباد ، بیات (آش.) ، رضاخانلو (آش.) ، شال ، شیخ طبق ، ناولیق ، طاووسلو ، عبدالرحمنلی ، قاباق تپه ، قالاجیق نجفقلی خان ، کسجین ، کللوجه غمی | اوچ تپه غربی(خاتون آباد) | |
| استانجین ، اندرود (آش. ـ یوخ.) ، باش بولاق ، بوداقلی ، حاجی محمودلو ، حاجی میر ، خیرآباد ، دویج ، مهدی باکری ، سو دره ، سلیمان قیشلاق ، شیخلر ، شیرین بولاق ، توین ، قارا آغاجلی ، قارا قانلو ، گول تپه خیرآباد ، میندیجین ، ولستان ، یان بولاق ، یئنگی کندی ، قاضیلی ، قیزیلجا | کاغذکنان مرکزی(!) | کاغذکنان (آغکند) |
| قارا بولاق ، ابابین ، احمدآباد خانلیق ، اؤللوجه ، برانقار ، تازه کند ، توختامیشلی ، خلف ، خیردا بولاق ، رشیدآباد ، سورق ، سهل آباد ، شاه علی بیگلی ، قاراب (آش. ـ یوخ.) ، قشلاق ، قلعه آسلان ، قلعه سنگی ، قوچقار ، کلیان ، کنجین ، کهورین ، گل گلاب ، قورجق ، ماوی ، زرنجین | کاغذکنان شمالی(قارا بولاق) | |
| چولاقلی ، قاضی کندی ، للـه لی ، آی دمیر ، احمدآباد گروس ، افشار ، بادلی ، باغچی قاز (آش. ـ یوخ.)، نوروز آباد ، گوللوجه ، جامال آباد ، چولاقلی ، حسن آباد ، سلیمانلی ، قارا حاجیلی ، قیزیل بولاق ، قوشا بولاق ، گول تپه حسن آباد | قافلانکوه شرقی(چولاقلی) | |
| ترک ، هیندیلان ، نئشلانده ، کئه ، کندوان ، کزرج ، قیشلاق سیف الدین ، آوین مسجدلو ، آیدیگؤز ، افضل ، ایلانجالیق ، باللیجا ، بناروان ، تازه کند پروچ ، نشیق ، گندیک ، مئی هاوا ، مونق ، ترناب ، جهندیز ، چرور ، چشمه کش ، حاجی همتلی ، میدان داغی حاصار ، قارا حاجیلو (آش. ـ یوخ.) ، قاراجا میدان داغی ، فیندیقلی ، خانقاه ، دیزج ، زاویه ، زرنکئش ، سرخه حاصار ، صومعه کبودین ، تارون ، علی بیگلی ، گمین | کندوان(ترک) | کندوان (ترک) |
| ملک ، آرموداق ، اکبرآباد ، بسیط ، حاجی یوسف (آش. ـ یوخ.) ، حاجی خلیل ، ذاکر ، طوین ، قارا قایا ، لیوانلی ، قیزیل یاتاق ، کلکش ، کله گاه ، یئددی بولاق ، یئنگجه ، یئنگجه دلیکانلی ، برزق ، تجره ، یال قیشلاغی ، توشمانلی ، خناوند ، دلی قیز ، سنقرآباد ، سوین ، سییدلر ، سیه منصور ، نئی باغی ، سوتی | گرمه شمالی(آرموداق) | |
| اونلیق ، ایشله ، ائیوره ، بالسین ، اورنجق ، بولانیج، تجره چای ، چینار، خلفه لی ، خوجاده ، دیشاب ، شیویار، قاراخانی ، قیشلاق سلمانی ، قیشلاق سوپورگه لی ، موسی بیگلی ، کسلان ، کلاله ، گاولیق ، نئق آباد ، نودوزاق ، ونجان ، چرن | تیرچای(!) |
جدول زیر کارنامه سکونتی آبادیهای شهرستان میانه را در طول 20 سال نشان می دهد. از همین جدول ساده ، نتایج خیلی بزرگی می توان استنتاج کرد که بعضی از این نتایج ، قابل پیش بینی بوده و معقول می باشند. این جدول به وضوح بیان می کند که در طول 20 سال در روستاهای این شهرستان:
تخلیه روستاها سرعت فوق العاده ای گرفته است.
آبادیهای بزرگ (بالای 300 خانوار) بخاطر امکانات بهتر پایدار بوده اند.
آبادیهای زیر 20 خانوار نسبت به سال 1355 در هر 10 سال تقریباً یک برابر اضافه شده است. دلیل آنرا می توان به افزایش درآمدهای کشاورزی و مشکلات یافتن کار در شهر دانست.
آبادیهای بین20 تا100 خانوار در نوسان بوده و نهایتاً تغییر چندانی نداشته اند.
آبادیهای بین 100 تا 300 خانوار بسرعت کاهش یافته اند. این نوع آبادیها نه چنانند که امکانات کامل داشته باشند و نه آنقدر کوچک هستند که به عدم وجود امکانات راضی باشند.
بیش از 80% آبادیها کمتر از 100 خانوار هستند و فقط 3% آبادیهای میانه بالای 300 خانوار هستند.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مرد با سواد | 6670 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زن با سواد | 5566 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مرد محصل | 1930 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زن محصل | 1539 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مرد شاغل | 5739 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زن شاغل | 788 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
مرد بیکار | 365 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
زن بیکار | 25 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دارای همسر | 9484 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بی همسر براثرفوت | 828 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
بی همسر براثرطلاق | 99 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
هرگز ازدواج نکرده | 5736 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ترکمان چای (یا ترکمنچای ) ، بخش و شهری تاریخی در جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی .
1) بخش ترکمان چای . در شمال غربی شهرستان میانه قرار دارد و مشتمل است بر چهار دهستانِ بَرْوانان مرکزی با مرکزیت ترکمان چای ، بروانان شرقی با مرکزیت صومعه علیا، بروانان غربی با مرکزیت غریب دوست ، و اوچ تپة غربی با مرکزیت خاتون آباد. از شمال به شهرستان سراب ، از مغرب به شهرستانهای بستان آباد و هشترود و از جنوب به دهستانهای اوچ تپة غربی و کله بوز غربی (در بخش مرکزی ) و از مشرق به بخش کندوان محدود است . آبادیهای آن عمدتاً در دشتی مرتفع قرار گرفته است . رشته کوه بُزقُوش / بُزغُوش در جانب شمالی آن امتداد دارد. رودهای ترکمان چای (سرچشمه از شهرستان اهر)، شهری چای (سرچشمه از دامنه های جنوبی کوههای بزقوش ) و یالقوز آغاج (یالقوز آقاج ، از ریزابه های شهری چای ) از آن می گذرد. زمینهای مزروعی آن با آب رود و چاه و قنات و چشمه آبیاری می شود. دو سد کوچک خاکی در آن احداث شده است ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 14، ص 121). از گیا، درختان گردو، بادام کوهی و دیگر درختان میوه ، گل گاوزبان ، خاکشیر، شیرین بیان ، آویشن ، گل خطمی ، کاسنی ، کتیرا، مرزة کوهی و رستنیهایی برای چرای دام دارد. از زیا، گرگ ، گراز، خرس ، قوچ ، میش ، خرگوش و کبک در آن یافت می شود. محصولات عمدة آن گندم ، جو، بنشن ، تره بار، گردو، گلابی ، انگور، زردآلو و سیب است که به همراه فرآورده های لبنی و دام زنده صادر می شود. پرورش گوسفند و بز در آنجا رایج است . در بعضی آبادیهای آن مرغداری صنعتی دایر شده است که تولیدات آن صادر می شود. زنبورداری در آنجا اهمیت دارد و عسل آن صادر می شود. صنایع دستی آن ، قالی بافی با طرح هریس و بویژه قالیهای ابریشمی است . کارگاههای موزاییک سازی و ریسندگی دارد (همان ، ج 14، ص 120).
راه اصلی تهران ـ میانه ـ تبریز ـ بازرگان ـ ترکیه از آن می گذرد. این بخش با راههای فرعی با شهر میانه (مرکز شهرستان ) و مراکز بخشها پیوندهای اقتصادی دارد.
در تقسیمات کشوری 1355 ش ، ترکمان جزو بخشهای شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی ضبط شده است . در 1365 ش ، بخش ترکمان با دهستانهای اوچ تپه و بروانان و تیرچایی جزو شهرستان میانه بود. در 1366 ش ، بخش ترکمان با یک دهستان به نام اوچ تپة غربی به مرکزیت خاتون آباد
تشکیل شد. در خرداد 1371، بخش ترکمان چای (به مرکزیت ترکمان چای ) مشتمل بر چهار دهستان در شهرستان میانه ذکر شد و تاکنون به همین صورت مانده است . جمعیت این بخش طبق سرشماری 1375 ش ، 974 ، 28 تن بوده است .
آثار باستانی بخش ترکمان چای عبارت اند از: تپة باستانی بروانان در یک کیلومتری جنوب غربی آبادی صومعه علیا (در حدود دوازده کیلومتری مشرق ترکمان چای ) و تپة خاکستر (کول تپه ) در حدود هفتصدمتری جنوب غربی آبادی غریب دوست (یازده کیلومتری شمال غربی شهر ترکمان چای ) که قدمت هر دو تپه به دورة پیش از اسلام می رسد ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، همانجا). همچنین در اراضی آبادی کوهسالار سفلا، در حدود هفت کیلومتری جنوب ترکمان چای که رود شهری چای از شمال آن می گذرد، «دره خرابه » در دو کیلومتری مغرب آن و درة «دَوَه اُولَن » (محل مردن شتر) در حدود یک کیلومتری مشرق آبادی قرار دارد (همان ، ج 14، ص 380؛ رزم آرا، ج 4، ص 434).
2) شهر ترکمان چای / ترکمان ، مرکز بخش ترکمان چای . در ارتفاع 635 ، 1 متری ، در 48 کیلومتری شمال غربی شهر میانه واقع است . راه اصلی تهران ـ میانه ـ بستان آباد ـ تبریز از نُه کیلومتری جنوب آن می گذرد. پیش از احداث راه اصلی ، در اوایل سلطنت رضاشاه (1304ـ1320 ش ) جادة میانه ـ تبریز از آبادی ترکمان چای می گذشت .
دمای این شهر در تابستانها به ْ39 و در زمستانها به ْ19- می رسد. میزان بارش سالانة آن حدود 250 میلیمتر است . در حدود یازده کیلومتری شمال شهر، قله های بالان توکان (ارتفاع : 400 ، 2 متر) و سُوسُوزیورد (ارتفاع : 608 ، 2 متر) از رشته کوه بزقوش قرار دارد. رود شهری چای از حدود 5ر6 کیلومتری جنوب آن می گذرد. آبادی ترکمان چای در اردیبهشت 1372 به شهر تبدیل شد (ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی ، 1381 ش ، ص 6). امروزه شهر دارای هفت مسجد است .
پیشینه . به نوشتة حمداللّه مستوفی (ص 183)، نام قدیم آن دیه ترکمان یا دیرخُران بوده است . ظاهراً در دورة اتابکان آذربایجان که ترکمانان به آذربایجان مهاجرت کردند، گروههایی از قبایل ترکمن در آنجا ساکن شدند و بتدریج نام آبادی از دیرخران به ترکمان کَندی و سپس به ترکمان و ترکمن تغییر یافت .
در قرن نهم ، کلاویخو (ص 165، 305) نام آن را تونگلار و تُوکلر ضبط کرده و اهالی آنجا را ترکمن دانسته است .
برخی از نواحی ترکمان چای ، از جمله بروانان ، قدیمی است . نخستین بار در قرنهای پنجم و ششم بروانان ، شهر کوچکی در آذربایجان ضبط شده است (اصطخری ، ص 156). امروزه دهی به نام بروانان وجود ندارد، اما ناحیة بروانان مشتمل بر چند دهستان در شهرستان ترکمان چای ذکر شده است . علی بن عبدالمؤمن عبدی (ص 270)، در قرن دهم ، بروانان را ناحیه ضبط کرده و آن را با ناحیة ورزقان یکی دانسته است . امروزه آبادی ورزقان در حدود یازده کیلومتری شمال شهر ترکمان چای قرار دارد. همو (ص 238، 242، 251، 264، 270ـ271) نام آبادیهای ناحیة گستردة بروانان را که متعلق به قرن هشتم بوده ، بررسی کرده و وقف بودن آنها را مسلّم گرفته است . به نوشتة او، برخی از آبادیهای آن به جادة تبریز یا جادة خراسان محدود می شده است . نام برخی از آبادیهای قدیمی آن با اندکی دگرگونی در نام دهستانهای امروزی دیده می شود، مانند قریة بالسین متصل به قریة شرف آباد که امروزه به نام بالسین شریف آباد در حدود شانزده کیلومتری شمال غربی شهر ترکمان چای واقع است ؛ قریة سینانق / زینانق متصل به قریة شرف آباد وقف سلطان خواجه شیخ صدرالدین که امروزه مطابق است با آبادی سانیان سفلا در حدود چهارده کیلومتری شمال غربی ترکمان چای (در قرن هشتم جادة تبریز ـ اوجان ـ میانه از نزدیک سینانق می گذشت )؛ قریة شرف آباد که به قریة بالسین و قریة سینانق محدود می شد و تاریخ آن از 758 روشن است ؛ مزرعة بغرآباد که وقف شیخ صفی بود و ظاهراً مطابق است با آبادی بَقَرآباد کنونی در حدود چهارده کیلومتری مغرب شهر ترکمان چای ؛ قریة تیرآباد، مطابق با آبادی امروزی تیرآباد در حدود 74 کیلومتری شمال غربی شهر میانه ؛ مزرعة اسفیج متصل به قریة صومعه که احتمالاً مطابق است با دهکدة امروزی صومعه علیا در حدود دوازده کیلومتری مغرب شهر ترکمان چای و حدود 42 کیلومتری شمال شرقی میانه . اسفیج در 987 خریده و وقف مزار شیخ صفی شده است .
در جنگ دوم ایران و روس ، پاسکویچ برای عقد قرارداد صلح بین ایران و روسیه با آصف الدوله از تبریز و قائم مقام از تهران وارد آبادی ترکمان چای شدند (اعتمادالسلطنه ، 1363ـ 1367 ش ، ج 3، ص 1580ـ1581)و در 1243 قرارداد ترکمان چای / ترکمنچای بین ایران و روسیة تزاری منعقد گشت ( رجوع کنید به ترکمان چای * ، عهدنامه ). در 1295 ناصرالدین شاه ، در راه سفر به فرنگستان ، وارد ترکمان چای شد (همو، 1367ـ 1368 ش ، ج 2، ص 10ـ 18).
منابع : اصطخری ، ترجمه فارسی ؛ محمدحسن بن علی اعتمادالسلطنه ، تاریخ منتظم ناصری ، چاپ محمداسماعیل رضوانی ، تهران 1363ـ 1367 ش ؛ همو، مرآة البلدان ، چاپ عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدّث ، تهران 1367ـ 1368 ش ؛ ایران . وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران ، تهران 1355 ش ؛ همو، فهرست واحدهای تقسیمات کشوری تا پایان شهریورماه 1365 ، تهران 1365 ش ؛ ایران . وزارت کشور. حوزه معاونت برنامه ریزی و خدمات مدیریت . دفتر تقسیمات کشوری ، اجرای قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری ، تهران 1366 ش ؛ ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی . دفتر تقسیمات کشوری ، سازمان تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران ، تهران 1371 ش ؛ همو، سازمان تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران ، تهران 1377 ش ؛ همو، نشریة تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شمارة مصوبات آن ، تهران 1381 ش ؛ حمداللّه مستوفی ، نزهة القلوب ؛ رزم آرا؛ علی بن عبدالمؤمن عبدی ، صریح الملک ، نسخة عکسی از نسخة خطی کتابخانة موزه ایران باستان ، ش 3719؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 14: میانه ، تهران : سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، 1376 ش ؛ روی گونثالث د کلاویخو، سفرنامة کلاویخو ، ترجمة مسعود رجب نیا، تهران 1344 ش ؛ مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: شناسنامة آبادیهای کشور، استان آذربایجان شرقی ، شهرستان میانه ، تهران 1376 ش ؛ همو، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376 ش .
/ خسرو خسروی /