سوما : سوما محل روستای کنونی می باشد و دارای 1000 خانوار و4000 سکنه است که از عهد باستان کیفیتی بالا برای استقرار را در خود دارد .وجود چشمه های فراوان –سطح اب بالا و دارای سطحی نسبتا هموار میباشد روستاییان به سنت دیرینه اجدادشان از هزاران سال پیش دارای سیستم فاضلاب بوده و هستند در حالی که بسیاری از شهرهای ایران در سالهای اخیر نیز از سیستم فاضلاب محروم بوده اند این روستا از عهد باستان دارای چنین سیستمی است .
مردم روستا از فرهنگی بسیار غنی برخوردارند و از دوران قاجاریه و پهلوی از رونق خوبی برخوردار بوده ودارای حوضه علمیه بوده است ودر دوره های مشروطیت حزب توده وفعالیتهای سیاسی فعالان سیاسی داشت مردمان ان از هزاران سال قبل ساکنان بومی همین منطقه هستند .حفظ شدن تمامی اسامی و افسانه های مربوط به این سرزمین دلیل خوبی بر بومی بودن انها دارد وازتیره های مختلف لولوبی – کاسی- کوتی –و اریایی و....در انها دیده میشود .
سوما _ ریشه این کلمه از کهن ترین متون قابل ردیابی است اولین بار در اسناد سومری به شکل سوموکان به عنوان خدای کشتزارها و گله ها امده است همچنین قرابت نزدیکی بین واژه سوما و سومر وجود دارد با توجه به اینکه زبان سومری از نوع التصافی همچون زبان ترکی میباشد بخش اول هردو اسم یعنی سو بمعنی اب میباشد . کلمه سومر را ترکیبی از دو بخش سو+مر که در ان سو به معنی اب و مر به معنی بین میباشد (بین النهرین )
سوما_ این کلمه هم اکنون در تقسیمات کشوری به صومعه تغییر یافته است واین روستا محل مسکونی میباشد که در سرتاسر اوستا به شکل هئومه امده که در ویر برهمنان سوم یا سوما می باشد در یشتها کرارا به ان برمی خوریم که افشره گیاه هئومه در مراسم اوستا خوانی وعدوستایش اهورا مزدا از ان استفاده میشده. طبق روایات محلی در عهد باستان یکی از مغان محلی عبادتگاهی در این مکان بنا می نماید که بعد از ازبین رفتن شهر اتحادیه قبایل ماد به این مکان نقل مکان میکنند.
در زبان اشوری سوما به معنی روزه میباشد همچنین صومعه به معنی عبادتگاه ترسایان ونصاری نیز می باشد.
ناصرالدین شاه هنگام عبور از جاده ابریشم در منطقه ای بنام شاه بلاغی اطراق می کند و در سفرنامه خود از اب و هوای خوش انجا شرح می دهد همچنین چند روزی نیز در سوما اقامت می گزیند.کلنل استوارت انگلیسی در خاطرات خود در سال 1836 می نویسد بجای ادامه راه جانب ترکمنچای به روستای سوما رفتیم که اسعد افندی سفیر عثمانی در یکی از باغات انجا چادر زده بود تادرهوای انجا مداوا شودروستای سوما که نام فارسی آن صومعه می باشد از توابع شهرستان میانه، استان آذربایجان شرقی در فاصله 42 کیلومتری میانه به سمت تبریز قرار دارد. به دلیل واقع شدن در یک منطقه حاصلخیز با گذشت هزاران سال هرگز خالی از سکنه نبوده و از بخت خوش ماست که مردم این روستای کهن از گزند حوادث ویرانگر روزگار جان سالم به در برده تا رازها و معماهای ناگشوده تاریخ کشورمان را با مراجعه به حافظه تاریخی ثبت شده در اسامی امکنه و خاطرات ایشان بگشاییم .
روستای صومعه علیا با جمعیتی حدود 4000 نفر و 1000 خانوار به فاصله چند کیلومتری جنوب دامنه های کوه بزقوش در میان یک دره حاصلخیز قرار گرفته است. مردم این ناحیه به کار کشاورزی دامداری و عمدتا باغداری مشغولند.
به دلیل بارش مناسب و زمین حاصلخیز کشت دیم گندم و جو از اعتبار خاصی در این منطقه برخوردار است. این روستا دارای یک ویژگی منحصر بفرد است و آن سیستم فاضلاب خانگی است که از دوران باستان تاکنون برقرار مانده و می توان قدمت هزاران ساله آن را از بازمانده های صنعتی و فنی مناطق باستانی این ناحیه ردیابی نمود.
مردم این روستا دارای یک سری رسوم هستند که فقط با مراجعه به پیشینه تاریخی آن و سنتهای دینی ادیان قبل از اسلام می توان توضیح داد.
با توجه به اسامی مکانهای باستانی که مردم این روستا از پنج هزار سال پیش تاکنون حفظ نموده اند، می توان مردمان این ناحیه را از بومی ترین مردمان ایران پنداشت که این گنجهای ارزشمند را برای ما حفظ نموده اند. اگر به هر دلیلی مردم این ناحیه در یک دوره تاریخی از بین می رفتند وقومی دیگر جایگزین ایشان می شد قطعا اسامی مکانها تغییر می کرد و اقوام جدید اسامی مطلوب خودشان را بر امکنه این ناحیه مقرر می نمودند.
در زبان ترکی سوما به احتمال قوی سومای بوده است و مرکب از سوم +آی می باشد. سوم در زبان ترکی آذربایجانی به معنی درشت و تنومند ، تمام و یکپارچه،بزرگ و محکم و استوار می باشد. واژه آی به معنی ماه می باشد و در بعد اساطیری به معنی الهه و آفریننده بوده است. این اسم برای دختران نیز بکار رفته است. بنابراین اسم سوما به معنی الهه بزرگ همچون ماه کامل معنی می دهد.
ریشه یابی واژه سوما در متون باستانی :
ریشه کلمه سوما از کهن ترین متون قابل ردیابی است. اولین بار در اسناد سومری به شکل سوموکان به عنوان خدای کشتزارها و گله ها آمده است ، همچنین قرابت نزدیکی بین واژه سوما و سومر وجود دارد با عنایت به اینکه زبان سومری نیز از نوع التصافی همچون زبان ترکی است. این شباهت فقط محدود به این اسم نیست و ما اسامی مشترک زیادی را بین این دو ناحیه سوما و سومر ذکر خواهیم کرد.
بخش اول هردو اسم یعنی سو به معنی آب می باشد . کلمه سومر را ترکیبی از دو بخش سو+مر که سو به معنی آب و مر به معنی بین(بین النهرین) می باشد.
همچنین شوکامون یا شومو (سومو)خدای آتش زیرزمینی و حامی سلاله شاهی کاسی می باشد منطقه باروی می تواند برای محققانی که سالها در پی یافتن نحوه ارتباط خدایان قوم کاسی با آریاییها هستند جایگاه ایده آلی است.
واژه سوما به معنی عصاره ، افشره ، زبده ، جوهر و شربت مقدس یا شراب گیاه سوم است و هم چنین این واژه در ادبیات مقدس ودایی به گیاه زندگی ، آب حیات، ماه و خدای ماه نیز اطلاق شده است. سوم همان افشره سکرآور است که هندوان در قربانی های ودایی می نوشیدند ؛ در این قربانی ، قوچ و بز نر ذبح می کردند.
چنانچه در ادامه کتاب خواهد آمد درجین دره (گندروه) و محل کنونی سوما معبدی بوده که آیین سوما نوشی در آن اجرا میشده است. که ما مختصری در خصوص ریشه های این آیین توضیح می دهیم. با این توضیح که قبل از مهاجرت اقوام هندی از این ناحیه و جدایی ایشان از خویشان آریایی کیفیت این مراسم بین آنان مشترک بود.
برگرفته از وبلاگ صومعه علیا
